Erozja gleby może być problemem dla wielu właścicieli gruntów. Zniszczenie gleby przez siły erozyjne może mieć katastrofalne skutki. Zastanów się, czym jest erozja, jakie są jej rodzaje, jakie szkody wyrządza i jakie mogą być konsekwencje. Jakie strefy klimatyczne są najbardziej podatne na erozję gleby, jakie istnieją metody walki z tym zjawiskiem.
Co to jest erozja gleby
Erozja to stopniowe niszczenie gleby przez wodę, wiatr lub jedno i drugie. Czynniki te powodują odrywanie i usuwanie wierzchniej warstwy gleby, jej osadzanie się w innych miejscach oraz powstawanie wąwozów, jarów, a nawet dolin rzecznych.
Tempo erozji jest określane jako normalne i przyspieszone. Erozja przebiega w normalnym tempie, jeśli następuje odpływ wody, procesy niszczenia przebiegają wolniej niż tworzenie się gleb, nie obserwuje się silnej zmiany rzeźby terenu. Przy przyspieszonej erozji procesy niszczenia wyprzedzają procesy glebotwórcze, co skutkuje degradacją gleby i silną zmianą dawnej rzeźby.
Erozja występuje z przyczyn naturalnych, może być również spowodowana działalnością człowieka. Niszczenie gleby występuje wszędzie na planecie, ale najczęściej w warunkach nadmiernej wilgoci, kiedy ilość opadów przekracza ilość parującej wody.
Rodzaje erozji
Dzieli się je w zależności od czynnika powodującego degradację gleby, może to być wiatr i woda.
Efekt wiatru
Wiatr powoduje częściowe lub całkowite zniszczenie horyzontu upraw. Erozję wietrzną dzieli się na codzienną, kiedy płodne cząsteczki są stopniowo wydmuchiwane z górnego horyzontu i poruszają się, podczas gdy korzenie roślin są odsłonięte; i krótkoterminowe, gdy podczas silnych wiatrów i huraganów występują burze piaskowe.
Wiatr o dowolnej sile ma nieustanny destrukcyjny wpływ na luźną glebę, szczególnie na obszarach suchych. Zwykle często wiosną, gdy prędkość wiatru przekracza 15 m/s, na luźnym terenie bez upraw.
Erozja wietrzna rozwija się w 4 etapach: wieje, ruch gleby, akumulacja i stabilizacja, które zawsze się zastępują. Rozwija się niezależnie od rzeźby terenu, jej występowaniu sprzyja słabo wykształcona struktura gleb, lekki skład mechaniczny (głównie piaszczysty) oraz rzadka roślinność.
Skalna deflacja
Przyczynami niszczenia gleby są wywiewanie agregatów i cząstek glebowych z powierzchni ziemi przez wiatr, transport na różne odległości i późniejsza depozycja.
Korozja wiatru
Przejawia się w oddziaływaniu wiatru na skały, często zmienia rzeźbę terenu półpustynnych i pustynnych, wpływa na użytki rolne. Powoduje pylenie, pustynnienie, degradację gleb wykorzystywanych w gospodarce.
Wpływ wody
Wody burzowe i topniejące tworzą tymczasowe silne prądy, które powodują erozję. Poza czynnikami naturalnymi na glebę oddziałuje niewłaściwe gospodarcze wykorzystanie gruntów. Strukturę gleby niszczy sprzęt uprawowy, co prowadzi do niszczenia lasów i wzmacniającej ją roślinności korzeniami, nadmiernego wypasu zwierząt gospodarskich i zalegania gleby.
Erozja kropelkowa
Tak nazywa się niszczenie gleby przez krople deszczu, które z siłą uderzają w bryły ziemi i rozrzucają je na boki. Szczególnie silne zniszczenia obserwuje się na zboczach, gdzie ziemia przesuwa się w dół na duże odległości. Powoduje znaczne szkody w wilgotnych strefach podzwrotnikowych i tropikalnych.
Erozja samolotu
Istnieje również rodzaj procesu, w którym dochodzi do równomiernego wypłukiwania warstwy powierzchniowej ze zboczy pod działaniem małych strumyków, co stopniowo prowadzi do niwelacji terenu.
Erozja linii
Ten typ procesu erozyjnego powoduje oderwanie się płaskiej powierzchni ziemi, a następnie powstawanie wąwozów, żlebów i dolin rzecznych, które powstają pod wpływem stałych przepływów wody.
Erozja nawadniania
Spowodowane niewłaściwym nawadnianiem, z naruszeniem reżimu i norm nawadniania, zwłaszcza na terenach pochyłych. Zwykle występuje na gruntach ornych, obserwowany na pastwiskach o glebach piaszczystych i piaszczystych.
Inne typy
Wśród klasyfikacji rodzajów erozji można wyróżnić antropogeniczną. Spowodowane działalnością człowieka, przyczyną są: zanieczyszczenie gleb, niszczenie mechaniczne, niszczenie lasów i roślinności stepowej, zaorywanie dużych obszarów, niewłaściwa obróbka. A także brak pasów drzew, które chronią przed wiatrem, odsłaniając glebę podczas budowy lub podczas wydobycia.
Zniszczenie wierzchniej warstwy gleby powoduje utratę znacznej części próchnicy, co prowadzi do utraty żyzności, spadku produktywności roślin i ogromnych strat dla gospodarstw rolnych.
Główna szkoda i konsekwencje
Erozja jest niebezpieczna o tyle, że w jej wyniku pogarsza się żyzność gleby, właściwości agrofizyczne i chemiczne oraz zmniejsza się bioaktywność. Proces niszczenia prowadzi do stałego spadku wydajności, pogorszenia jakości produktu. Straty żyznych gleb w wyniku destrukcyjnych oddziaływań mogą sięgać miliardów ton rocznie. Burze piaskowe mogą zdmuchnąć 10-centymetrową warstwę próchnicy, której budowa trwa ponad sto lat.
Opinia eksperta
Negatywne konsekwencje wyrażają się również w zatykaniu rzek i jezior, co prowadzi do spadku liczebności ryb i innych mieszkańców zbiorników wodnych. Gleba z pól niesie ze sobą pozostałości pestycydów i nawozów, które również rozpuszczają się w wodzie, czyniąc ją toksyczną. Pył zanieczyszcza również powietrze, co wpływa na zdrowie ludzi i zwierząt. Erozja zwiększa prawdopodobieństwo klęsk żywiołowych – powodzi i osunięć ziemi, które mogą prowadzić do ofiar w ludziach.
Strefy klimatyczne najbardziej podatne na erozję gleby
Erozja wodna dotyka głównie gruntów położonych w strefie leśno-stepowej i stepowej. Jest to terytorium regionu Centralnej Czarnej Ziemi, Północnego Kaukazu i regionu Wołgi. W regionie Non-Czarnoziem niebezpieczeństwo rozwoju zniszczeń występuje na gruntach rolnych położonych na zboczach.
Gleby Kanady, Australii, Chin, USA i Indii również podlegają procesom erozji, a także wielu krajów Europy, Azji i Afryki.
Środki kontroli erozji gleby
Działania chroniące glebę przed wiatrem i wodą obejmują agrotechniczne, hydrotechniczne, melioracyjne metody zwalczania. Erozji wietrznej na otwartych przestrzeniach można zapobiegać poprzez sztuczne nasadzenia pasów ochronnych z 1 lub kilku rzędów drzew. Umieszczone są pod kątem do kierunku, w którym wieją przeważające wiatry. Skuteczność drzew w ochronie przed wiatrem zależy od wysokości i zagęszczenia roślin.
Znacząco zmniejsza efekt erozji i chroni glebę oraz pomaga w gęstym pokryciu roślinnością składającą się z roślin stepowych o silnie rozgałęzionych korzeniach. Wysiewanie wieloletnich traw na polach to także jeden ze sposobów rozwiązania problemu. Pola z uprawami warzyw są czasowo osłonięte od wiatru, aw pobliżu wysiewa się zboża. Podejmowane są inne działania - na przemian pola z uprawami warzyw z polami obsianymi uprawami chroniącymi glebę. Sadzenie roślinności jest obecnie najskuteczniejszym sposobem zapobiegania degradacji gleby. Rośliny utrzymują glebę w miejscu, wzmacniając ją bez dodatkowej ingerencji.
Dobry efekt w kwestii ochrony gruntów daje płaska uprawa pól i skarp, stosowanie budowli hydrotechnicznych, uprawa roślin na tarasach, mulczowanie gleby. Na obszarach, gdzie oznaki zniszczenia są już wyraźnie wyrażone, metody kontroli są stosowane w sposób złożony.
Opinia eksperta
Erozja gleby jest zjawiskiem naturalnym, każdego roku miliony hektarów ziemi są niszczone przez wiatr i wodę. Szkody wyrządzane są również gruntom rolnym, nie tylko z przyczyn naturalnych, ale także w dużej mierze z niewłaściwego użytkowania gospodarczego. Degradacja gruntów stanowi poważne zagrożenie dla stabilności ekosystemów i produktywności gruntów rolnych na całym świecie.